Samorządy biją na alarm - program Czyste Powietrze traci zaufanie

W Rybniku i innych gminach narasta frustracja - mieszkańcy mają wątpliwości, a lokalni włodarze wzywają rząd do szybkich zmian. Apel ponad tysiąca gmin brzmi jednoznacznie: program wspierający wymianę kopciuchów musi zostać uproszczony i udrożniony. W tle są obawy o zdrowie, budżety domowe i tempo wymiany przestarzałych źródeł ciepła.

• Dlaczego samorządy wysłały apel do premiera - o co chodzi
• Program Czyste Powietrze - skala problemu i konsekwencje
• Co to oznacza dla Rybnik - ekodoradcy, zaufanie i tempo działań

Dlaczego samorządy wysłały apel do premiera - o co chodzi

Organizacje samorządowe reprezentujące ponad 1000 gmin zaapelowały do premiera o poprawę działania programu wsparcia modernizacji źródeł ciepła. Pod pismem podpisało się sześć ogólnopolskich stowarzyszeń - między innymi Związek Miast Polskich i Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych. Sygnatariusze alarmują, że w nowej odsłonie programu, uruchomionej w marcu, wpływa nawet - według nich - czterokrotnie mniej wniosków niż wcześniej. W ocenie samorządów przyczyną są bariery administracyjne i problemy z obsługą wniosków przez wojewódzkie fundusze.

“Bardzo niskie zainteresowanie programu wynika z wciąż nierozwiązanych problemów takich jak: nadmierna biurokracja, uznaniowość w interpretowaniu regulaminu programu przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska, wielomiesięczne zatory w rozpatrywaniu wniosków i wypłatach dotacji czy nadmiernie skomplikowane zasady programu”
- Piotr Kuczera

Program Czyste Powietrze - skala problemu i konsekwencje

Eksperci i samorządowcy podkreślają, że sprawnie działające wsparcie jest niezbędne, bo skala zaniechania jest duża. W Polsce wciąż około 2,7 miliona domów jednorodzinnych i blisko 500 000 mieszkań w budynkach wielorodzinnych ogrzewanych jest za pomocą przestarzałych kotłów i pieców tzw. „kopciuchów”. Organizacje przypominają też drastyczne skutki zdrowotne - rocznie przedwcześnie umiera nawet 40 000 osób z powodu złej jakości powietrza.

Z danych Polskiego Alarmu Smogowego wynika, że przy obecnym tempie wymiana około 2,5 miliona starych kotłów zajęłaby ponad 30 lat. Samorządy wskazują, że mechanizmy takie jak prefinansowanie miały ułatwić dostęp do programu dla osób o niskich dochodach, ale wiele firm wykonawczych obawia się realizować zleceń w tej formule z powodu ryzyka opóźnień wypłat.

“Tych ludzi nie stać na założenie kilkudziesięciu tysięcy złotych na inwestycję”
- Tomasz Ożóg

Co to oznacza dla Rybnik - ekodoradcy, zaufanie i tempo działań

W wielu gminach zatrudniano ekodoradców, którzy edukowali mieszkańców i pomagali w procedurach. Teraz włodarze zastanawiają się, czy utrzymywać te stanowiska, skoro program, który miał być narzędziem wsparcia, działa bardzo słabo. Utrata tych kompetencji może opóźnić działania na lata.

“Zwolnienie tych ekodoradców opóźni niezbędne działania dla czystego powietrza o wiele lat”
- Paweł Ścigalski

Samorządy domagają się uproszczenia procedur, informatyzacji obsługi wniosków, ujednolicenia zasad rozpatrywania wniosków w całym kraju oraz odblokowania mechanizmów finansowych, które przywrócą realny dostęp do wsparcia dla osób o niższych dochodach. Zwracają też uwagę na konieczność odbudowy zaufania do programu - bez tego mieszkańcy nie będą składać wniosków.

Mieszkańcy i samorządowcy w Rybniku oraz innych miejscowościach oczekują szybkiej reakcji rządu, bo to, co dziś jest opóźnione, jutro przełoży się na kolejne lata złej jakości powietrza i koszty zdrowotne.

Mieszkańcy mogą w praktyce zrobić kilka kroków, żeby nie utknąć w procedurach - sprawdzić w urzędzie gminy, czy działa lokalny ekodoradca lub punkt informacyjny, dopytać o możliwości prefinansowania u firm wykonawczych i zbierać dokumenty z wyprzedzeniem. Warto także wybierać wykonawców, którzy mają doświadczenie z poprzednimi odsłonami programu i potrafią wyjaśnić, jak przebiega proces rozliczeń. Dla tych, którzy nie mogą pozwolić sobie na natychmiastową inwestycję, kluczowe jest, by gmina i wykonawcy jasno komunikowali warunki rozliczeń - to buduje zaufanie i minimalizuje ryzyko długich oczekiwań na dotację.

na podstawie: Urząd Miasta Rybnika.