Pozwy o WIBOR – kiedy można zakwestionować oprocentowanie kredytu złotowego?

W ostatnich latach oparte na WIBOR oprocentowanie kredytów złotowych stało się przedmiotem intensywnej debaty – nie tylko w branży finansowej, ale przede wszystkim wśród kredytobiorców, którzy szukają skutecznych narzędzi ochrony przed nadmiernie rosnącymi ratami. Coraz więcej osób zastanawia się, jak przebiega zaskarżenie oprocentowania kredytu złotowego oraz co należy zrobić, by skutecznie dochodzić swoich praw. W artykule tym wyjaśniamy, czym dokładnie jest WIBOR, w jaki sposób kształtowane jest oprocentowanie, kiedy i na jakiej podstawie prawnej można zaskarżyć umowę, jak przygotować pozew oraz jakie znaczenie ma aktualne orzecznictwo sądów i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Czym jest WIBOR i jak kształtowane jest oprocentowanie kredytu złotowego?

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to fundamentalny wskaźnik, który decyduje o wysokości oprocentowania większości kredytów złotowych, zwłaszcza popularnych kredytów hipotecznych. Jest to referencyjna stopa procentowa ustalana codziennie na podstawie wzajemnych ofert pożyczkowych największych banków w Polsce. Mówiąc prościej, stawka WIBOR odzwierciedla koszt pożyczania pieniędzy na polskim rynku międzybankowym. Oprocentowanie kredytu złotowego składa się z WIBOR oraz indywidualnej marży banku, co w praktyce oznacza, że rata kredytu w dużej mierze zależy od aktualnej wartości tego wskaźnika.

Zmienne oprocentowanie niesie ze sobą istotne ryzyko zmiennej stopy procentowej – kredytobiorcy są narażeni na wahania wysokości rat, zwłaszcza gdy Rada Polityki Pieniężnej podwyższa stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego. Od 2021 roku obserwujemy wzrost stóp procentowych, co automatycznie wpływa na podniesienie WIBOR, a tym samym na zwiększenie rat kredytów. W kontekście coraz częściej podnoszonych pytań o sprawiedliwość takich rozwiązań, pojawiły się projekty reformy wskaźników referencyjnych, planujące zastąpienie WIBOR wskaźnikami WIRON lub WIRF. Do czasu wdrożenia nowych rozwiązań, które zostało odłożone, WIBOR pozostaje podstawą obliczania oprocentowania kredytów złotowych.

Kiedy można zaskarżyć oprocentowanie kredytu złotowego oparte na WIBOR?

Możliwość zaskarżenia oprocentowania kredytu złotowego opartego na WIBOR pojawia się w sytuacjach, gdy zapisy w umowie kredytowej zawierają klauzule abuzywne, czyli nieuczciwe i niekorzystne dla konsumenta postanowienia. Kredytobiorcy, określani często mianem Kredytobiorców Złotówkowiczów, mogą kwestionować przede wszystkim zmienne oprocentowanie kredytu, jeżeli bank nie wywiązał się z obowiązku rzetelnego informowania o ryzyku zmiennej stopy procentowej lub wprowadził niedozwolone klauzule.

Naruszenie obowiązku informacyjnego przez bank to jedna z najczęstszych przesłanek pozwalających na zaskarżenie umowy kredytowej. Przekłada się to na możliwość walki o ochronę praw konsumenta, zwrot nadpłaconych odsetek czy nawet odwiborowanie (usunięcie WIBOR z umowy). W praktyce sądy mogą także zaproponować zawarcie ugody między stronami. Niejednokrotnie przedmiotem roszczeń bywa wysokość raty i jej znaczne podwyższenie wskutek mechanizmu ustalania WIBOR. Z tych powodów coraz więcej osób decyduje się na dochodzenie swoich praw i skorzystanie z drogi sądowej.

Na jakich podstawach prawnych podważyć klauzule abuzywne dotyczące WIBOR?

Podstawą prawną do podważenia klauzul abuzywnych dotyczących WIBOR jest przede wszystkim art. 385¹ Kodeksu cywilnego, który wdraża europejskie przepisy dotyczące ochrony konsumentów przed nieuczciwymi warunkami w umowach (dyrektywa 93/13/UE). W praktyce za klauzule abuzywne uznaje się wszelkie postanowienia naruszające interes prawny konsumenta, zwłaszcza dotyczące mechanizmu ustalania oprocentowania na podstawie WIBOR, gdy brak im transparentności lub naruszono obowiązek informacyjny.

Warto zwrócić uwagę również na art. 384 k.c. regulujący kwestie doręczania wzorca umowy – jeżeli wzorzec, czyli ogólne warunki umowy, nie został doręczony prawidłowo, to wszelkie niedozwolone klauzule zawarte w takim dokumencie mogą zostać uznane za nieskuteczne względem konsumenta. Zarówno prawo bankowe, jak i aktualne orzecznictwo sądów polskich oraz TSUE, kładą ogromny nacisk na ochronę konsumentów. Jeśli abuzywność klauzuli zostanie potwierdzona, sąd może orzec unieważnienie umowy lub wybranych jej postanowień, a także umożliwić zaskarżenie dotyczące postanowień umownych związanych z WIBOR.

Jak przygotować pozew o WIBOR – analiza umowy kredytowej i dowody naruszeń informacyjnych

Sporządzenie pozwu o WIBOR to zadanie wymagające solidnej wiedzy prawnej i szczegółowej analizy umowy kredytowej. Kluczowe jest skrupulatne przeanalizowanie zapisów dotyczących oprocentowania oraz sposobu ustalania wskaźnika WIBOR, a także odnalezienie ewentualnych klauzul abuzywnych czy naruszeń obowiązków informacyjnych kredytodawcy. Istotnym elementem takiej analizy jest również ocena wzorca umowy, ustalenie mechanizmu wyliczania marży banku i ryzyk związanych ze zmienną stopą procentową.

Dowody naruszeń mogą obejmować m.in. brak konkretnych informacji dla kredytobiorcy o mechanizmie ustalania WIBOR, manipulacje przy prezentacji oferty oraz niedozwolone postanowienia umowne. Osobom zamierzającym wytoczyć powództwo rekomenduje się współpracę z doświadczoną kancelarią prawną, która specjalizuje się w sporach dotyczących kredytów opartych o WIBOR. Wsparcie prawników, takich jak z Dowlegal , jest nieocenione zarówno na etapie gromadzenia dokumentacji, jak i formułowania argumentacji procesowej. Pomocną instytucją dla kredytobiorców pozostaje także Rzecznik Finansowy, który wskazuje na obowiązki banku i praktyczne aspekty ochrony konsumenta.

Jak przebiega postępowanie sądowe o zaskarżenie WIBOR i jakie są możliwe rozstrzygnięcia?

Postępowanie sądowe w sprawie zaskarżenia WIBOR zaczyna się od złożenia pozwu przez kredytobiorcę. Już na początku możliwe jest uzyskanie zabezpieczenia procesowego, co często oznacza tymczasowe wstrzymanie stosowania WIBOR w rozliczaniu oprocentowania kredytu na czas trwania procesu. Sąd szczegółowo analizuje umowę kredytową, zbiera dowody potencjalnych naruszeń i ocenia, czy postanowienia umowne można uznać za klauzule abuzywne.

W zależności od przebiegu sprawy, sąd może unieważnić umowę kredytową, orzec tzw. odwiborowanie (czyli usunięcie WIBOR z umowy i inne przeliczenie kredytu), bądź zasugerować zawarcie ugody pomiędzy kredytobiorcą a pozwanym bankiem. Głośne orzeczenia polskich sądów, jak Sąd Okręgowy w Katowicach czy Sąd Okręgowy w Suwałkach, potwierdzają realność i skuteczność tego typu roszczeń. Proces sądowy bywa czasochłonny, jednak zabezpieczenia procesowe chronią kredytobiorcę przed skutkami nadmiernego wzrostu rat. Po korzystnym rozstrzygnięciu kredytobiorcy mogą liczyć na zwrot nadpłaconych odsetek oraz rozliczenie spłaconego już kapitału.

Jakie orzecznictwo polskich sądów i TSUE wspiera zaskarżanie klauzul opartych na WIBOR?

Coraz liczniejsze orzecznictwo sądów polskich, na czele z wyrokami Sądu Okręgowego w Suwałkach (I C 332/24) czy postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z 3 listopada 2022 r., potwierdza możliwość uznania umownych klauzul dotyczących WIBOR za klauzule abuzywne, a umowy kredytowej za nieważną. Orzeczenia te często wskazują właśnie na naruszenie obowiązków informacyjnych przez bank oraz brak transparentności mechanizmu ustalania oprocentowania.

Bardzo duże znaczenie mają także pytania prejudycjalne skierowane do TSUE (sprawy C-471/24, C-243/25), które dotyczą interpretacji zgodności mechanizmu WIBOR z prawem konsumenckim Unii Europejskiej. TSUE oraz polskie sądy stanowczo wspierają ochronę praw konsumenta i dają kredytobiorcom skuteczne narzędzia do unieważniania umów opartych na nieuczciwych warunkach. Również Rzecznik Finansowy aktywnie wskazuje na obowiązki banków wobec klientów. Bieżąca linia orzecznicza daje mocną podstawę do zaskarżania klauzul WIBOR i sprawia, że działania kredytobiorców są coraz częściej uwzględniane przez sądy.