Kto zapłaci za pęknięcia w Twoim domu? W Rybniku wiele osób nie wie, że szkody górnicze można zgłosić nawet po latach

W Rybniku, zwłaszcza w dzielnicach takich jak Boguszowice, Chwałowice, Niedobczyce, Niewiadom, Paruszowiec-Zatorze czy Zamysłów, szkody górnicze są poważnym problemem z jakim muszą mierzyć się mieszkańcy. Uszkodzenia obejmują nie tylko budynki mieszkalne, ale także kluczową infrastrukturę drogową, kanalizacyjną i energetyczną. Mimo że w wielu rejonach zakończono eksploatację, skutki działalności górniczej wciąż są widoczne — występują pęknięcia, przechylenia budynków, osiadanie terenu i zapadliska. Są to efekty wieloletnich procesów zachodzących w górotworze, które potrafią dawać o sobie znać nawet dekady po zakończeniu wydobycia. W jaki sposób mieszkańcy Rybnika i okolic mogą przeciwdziałać powstawaniu szkód górniczych?

Rybnik pod ciągłym wpływem szkód górniczych – lokalne przykłady i alarmujące statystyki

W ciągu ostatnich kilku lat media lokalne i krajowe wielokrotnie informowały o wstrząsach oraz osiadaniu terenu w Rybniku i okolicznych miejscowościach. Przykładowo w 2020 roku na terenie dzielnicy Niedobczyce odnotowano osiadanie gruntu o ponad 15 cm w ciągu zaledwie kilku miesięcy, co doprowadziło do uszkodzenia fundamentów kilku domów jednorodzinnych. Mieszkańcy alarmowali wówczas o drastycznie pogarszających się warunkach technicznych budynków i konieczności ewakuacji jednej z rodzin.

W ciągu kolejnych kilku lat na skutek wstrząsów dochodziło do powstania kolejnych szkód górniczych, które doprowadziły między innymi do uszkodzeń zabytkowego kościoła pw. św. Jana Sarkandra w 2024 roku — m.in. zawalenia się części sklepienia oraz pęknięć jednej z głównych naw bocznych.

Ukryte koszty życia z taką szkodą

Codzienne życie z konsekwencjami szkód górniczych generuje nieoczywiste i nieoczekiwane, ale bardzo realne wydatki, które znacząco wpływają na budżet domowy i komfort życia mieszkańców terenów górniczych:

• Ciągłe drobne remonty – odpadające tynki, pękające ściany, klinujące się okna i drzwi to codzienność wielu rodzin. Często mieszkańcy nie zdają sobie sprawy, że powtarzające się usterki wynikają z powolnych deformacji budynku, a nie z jego wieku czy słabej jakości wykonania.
• Meble na zamówienie – przechyły i nierówności w podłogach powodują, że standardowe meble nie dają się zamontować. Nierzadko konieczne jest zamawianie mebli pod konkretny, zdeformowany kąt ściany czy posadzki, co zwiększa koszty wyposażenia wnętrz nawet o kilkadziesiąt procent.
• Kosztowne zabezpieczenia – osoby budujące domy na terenach objętych eksploatacją górniczą muszą stosować kosztowne rozwiązania, takie jak zbrojenia w fundamentach, dylatacje przeciwwstrząsowe czy poduszki kompensacyjne. W niektórych przypadkach koszty te sięgają nawet 20–30% wartości całej inwestycji budowlanej.
• Podwyższone rachunki eksploatacyjne – wskutek uszkodzeń instalacji grzewczych, wodnych i gazowych, które nie są dostosowane do pracy w niestabilnym gruncie, dochodzi do ich rozszczelnień, spadku efektywności i konieczności wymiany.
• Trudności w sprzedaży lub wynajmu nieruchomości – widoczne ślady szkód, jak pęknięcia na elewacjach czy przechylone ściany, znacznie obniżają wartość nieruchomości i odstraszają potencjalnych nabywców czy najemców. Dla wielu właścicieli oznacza to zamrożenie majątku na lata.

Wielu mieszkańców przez długi czas finansuje te naprawy i utrudnienia z własnych środków – często nie wiedząc, że zgodnie z obowiązującymi przepisami i orzecznictwem, mają prawo ubiegać się o odszkodowanie za szkody górnicze.

Kiedy przedawniają się roszczenia dotyczące szkód górniczych?

Roszczenia z tytułu szkód górniczych nie przepadają od razu. Zgodnie z art. 149 ustawy Prawo geologiczne i górnicze:

• W wielu przypadkach roszczenie można zgłosić nawet po kilku latach od ujawnienia szkody – prawo działa tu z korzyścią dla poszkodowanego.
• Termin przedawnienia wynosi 5 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie, przy czym decydująca jest rzeczywista wiedza poszkodowanego, nie sam moment fizycznego wystąpienia szkody.
• W przypadku szkód ciągłych (np. pogłębiających się przechyłów, osiadania gruntu), bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się dopiero z chwilą ustania działania powodującego szkodę – co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 maja 2014 r. (V CSK 370/13).

Należy jednak pamiętać, że przytoczone orzeczenia zapadły na gruncie wcześniej obowiązującej ustawy – Prawa geologicznego i górniczego z 1994 r. Nowelizacja przepisów, która weszła w życie 1 stycznia 2012 r., na mocy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz.U. 2011 nr 163 poz. 981), ustanowiła obecnie obowiązujący art. 149 wprowadzający określony termin przedawnienia roszczeń – 5 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie.

Termin ten daje poszkodowanym realną szansę na dochodzenie roszczeń, zwłaszcza jeśli uwzględnimy, że moment jego rozpoczęcia nie musi pokrywać się z datą samego zdarzenia. Termin przedawnienia nie zawsze biegnie od momentu pierwszego zarysowania ściany czy opadnięcia gruntu. Każdy przypadek musi być analizowany indywidualnie, z uwzględnieniem rzeczywistej wiedzy poszkodowanego oraz charakteru szkody. Decydująca jest wiedza o **szkodzie **– a tę często można ustalić dopiero po czasie, na podstawie ekspertyz lub ujawnionych skutków. To bardzo istotne, zwłaszcza dla osób, które przez lata żyły z przeświadczeniem, że jest już za późno, by walczyć o swoje prawa.

Czy warto skorzystać z pomocy prawnika?

Samodzielne dochodzenie roszczeń związanych z odszkodowaniami za szkody górnicze wiąże się z pewnym ryzykiem – zwłaszcza, że kopalnie dysponują wyspecjalizowanymi działami prawnymi i technicznymi. Prawnicy specjalizujący się w sprawach szkód górniczych oferują wsparcie na każdym etapie postępowania – od wstępnej analizy stanu faktycznego, przez zebranie dokumentacji i kontakt z kopalnią, aż po reprezentację przed sądem.

Profesjonalna kancelaria to także większa szansa na ugodę – tam, gdzie kopalnie odmawiają naprawy lub zaniżają wysokość szkody, kierujemy sprawy do sądu, opierając się na rzetelnych opiniach technicznych i orzecznictwie.

W obliczu szkód górniczych wielu mieszkańców Rybnika – zwłaszcza starszych dzielnic o wieloletniej historii eksploatacji – latami znosi codzienne utrudnienia, nie zdając sobie sprawy, że mają realne prawo do rekompensaty. Tymczasem odpowiedzialność kopalni wynika bezpośrednio z przepisów prawa i jest niezależna od winy – wystarczy wykazać związek między szkodą a ruchem zakładu górniczego. Co istotne, nawet jeśli szkoda ujawniła się wiele lat po zakończeniu wydobycia, wciąż można skutecznie dochodzić swoich praw – zwłaszcza przy pomocy doświadczonego pełnomocnika.

Jeśli zauważyłeś pęknięcia w ścianach, przechylenia domu lub inne niepokojące objawy, nie zwlekaj. Skontaktuj się z prawnikiem specjalizującym się w szkodach górniczych, który pomoże ocenić Twoją sytuację i przeprowadzi Cię przez cały proces – od ekspertyzy, przez zgłoszenie, po ewentualne postępowanie sądowe.

Artykuł, który Państwo przeczytali, jest sponsorowany przez Krajewska i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp. k. z siedzibą w Katowicach. Jednocześnie informujemy, że niniejszy materiał stanowi informowanie o wykonywaniu zawodu radcy prawnego w rozumieniu art. 31 ust. 2 Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz informację handlową w rozumieniu § 23 ust. 2 Kodeksu Etyki Adwokackiej.